CONTENTS � 1. RELEVANT MARKET.......................................................................................................2
1.1. Relevant Product and Relevant Geographical Markets.............................................2
1.2. The Concept of Relevant Market and the Goals of Competition Policy....................3
1.3. Basic Principles of Market Definition..........................................................................4
1.3.1. Demand Substitution...........................................................................................4
1.3.2. Supply Substitution..............................................................................................5
1.3.3. Potential competition...........................................................................................7
2. CRITERIA TO CONSIDER IN THE DEFINITION OF RELEVANT MARKET .................7
2.1. Definition of Relevant Market.....................................................................................7
2.1.1. Relevant Product Market.....................................................................................7
2.1.2. Relevant Geographical Market............................................................................7
2.2. Information Gathering Process..................................................................................8
2.2.1. Factors Which May Be Used in the Definition of Relevant Product Market........8
2.2.2. Factors Which May Be Used in the Definition of Relevant Geographical Market
.....................................................................................................................................10
3. CALCULATION OF MARKET SHARES.........................................................................12
4. OTHER POINTS TO TAKE INTO CONSIDERATION...................................................13
Guidelines on the Definition of Relevant Market �
(1) Market definition is an instrument used in establishing the limits of competition between undertakings. This instrument allows the Competition Board (the Board) to
set the framework for the application of the competition policy. The main goal of
competition policy is to determine the competitive conditions faced by the
undertakings under examination*. The goal in defining a market in both product and
geographic dimensions is to ascertain which competitors have the power to restrict
the behavior of the undertakings under examination, and to prevent these from
behaving independently of an efficient competitive pressure. In relation to market
power, market definition facilitates the market share calculations, which are
particularly important for the implementation of Articles 6 and 7 of the Act no 4054 on
the Protection of Competition, dated 07.12.1994 (the Act).
(2) In general, undertakings use the concept of market to mean the area in which they sell their products or, in a larger sense, the industry or sector in which they
operate. However, in competition law practice, the concept of relevant market is
somewhat different from market concepts used in other areas. The goal of publishing
this guideline is to state, as clearly as possible, the method used for defining a
market and the criteria followed for taking a decision by the Board, in order to
minimize the uncertainties undertakings may face.
1. RELEVANT MARKET
1.1. Relevant Product and Relevant Geographical Markets
(3) Article 4 of the Communiqué No. 1997/1 on the Mergers and Acquisitions Which Require the Authorization of the Competition Board, published in the Official Gazette
No. 23078, dated 12.08.1997, includes the definitions of relevant product and
relevant geographical markets and, similarly, this definition is also included in Article
* For he purposes of this guideline, undertakings under examination are the parties to the
concentration in a concentration case, relevant undertaking(s) in an evaluation conducted under
Article 6 and the parties of the agreement, concerted practice or decision in an evaluation conducted
under Article 4.
3 of the Notification Form of Guidelines on the Voluntary Notification of Agreements,
Concerted Practices, and Decisions of Associations of Undertakings**.
In Communiqué No 1997/1, it is stated that the following factors shall be taken into
consideration when determining the relevant product market:
"In determining the relevant product market, the market comprising the goods or
services which are the subject of a merger or an acquisition, and the goods or
services which are deemed identical in the eye of consumers in terms of their prices,
intended use and characteristics is taken into account; other factors that may affect
the market determined shall also be assessed."
The definition of relevant geographical market in Communiqué No. 1997 is as
follows:
"The geographical markets are areas in which undertakings operate in the supply
and demand of their goods and services, in which the conditions of competition are
sufficiently homogenous, and which can easily be distinguished from neighboring
areas, as the conditions of competition are appreciably different from these areas."
(4) The Board takes the criteria in this guideline into consideration both in the interpretation of the aforementioned definitions and in the application of the Act and
the communiqués related to the relevant market concept.
1.2. The Concept of Relevant Market and the Goals of Competition Policy
(5) The concept of relevant market is closely related to the goals that the Board wishes to achieve through competition policy. For instance, the aim of the Board in
concentration control policy is to prevent a significant reduction in competition in the
whole or part of the country by the creation or strengthening of a dominant position.
According to the competition policy of the Board, a dominant position is when one or
** Similarly, definitions for product markets are given in Article 3 of the Block Exemption Communiqué
mo 2002/2 on Vertical Restraints as well as in Article 3 of the Block Exemption Communiqué no
2005/4 on Vertical Agreements and Concerted Practices in Motor Vehicles Sector.
more undertakings have the power to determine economic parameters by acting
independently of their competitors and customers***. Such a situation generally arises
when the undertaking/undertakings is/are responsible for most of the supply in the
market and when some other factors (barriers to entry, the capacity of consumers to
respond, etc.) also point in the same direction.
(6) The Board follows the same approach when applying Article 6 of the Act to undertakings which hold dominant position individually or jointly as well. Under Article
6, in order to establish the existence of a dominant position, definition of relevant
market is required. Market definition may also be used for the application of Articles 4
and 5 of the Act.
(7) A market definition for a concentration analysis study, which concerns the future, may be different than one created for an analysis concerning past behavior such as
dominant position or competition limiting practices. Additionally, in time, different
market definitions may also arise owing to consumer preferences, sales regions and
product prices.
1.3. Basic Principles of Market Definition
1.3.1. Demand Substitution
(8) The evaluation of demand substitution requires determining other products which consumers deem substitutable for the relevant product1. A way to determine this is to
assume a small, non-transitory change in prices and assess the potential responses
of the consumers to this change. That is to say, market definition study takes the
demand substitution arising from small, non-transitory changes in relative prices into
consideration.
(9) Market definition shall start from the products and sales regions of the relevant undertakings. Other certain products and regions shall be added to the market
definition based on their ability to affect and limit the short-term pricing decisions of
these undertakings.
*** Definition of Article 3 of the Act.
(10) In the products and regions under examination, it is important to see whether the customers switch to easily accessible substitute products or to suppliers in other
places when faced with a small but evident and non-transitory hypothetical price
increase. If the reduction in the sales of the product caused by the price increase is
on a scale to prevent profits, other substitute products and regions are included in the
market definition. This operation continues until a combination of products and
regions is reached which enables profitable small and non-transitory increases in
relative prices. A similar analysis may also be conducted in cases of concentration of
purchasing power. In this case the analysis starts at the supplier and the price test is
employed in determining the existing alternatives for the products of the supplier.
When applying these principles, some special circumstances emphasized in
paragraphs 44 and 46 must be taken into consideration.
(11) A merger between undertakings producing beverages maybe given as an example for demand substitution analysis. The critical point in this merger
transaction is whether or not beverages of different flavors belong to the same
market. It is important to see if the customers of flavor A will switch to different
flavors when faced with a small and non-transitory increase in the price of flavor A. If
a sufficient number of customers switch to flavor B and if, consequently, the
reduction in the sales of flavor A makes the increase in its price non-profitable, it is
concluded that the market includes the flavors A and B. This process shall continue
including other existing flavors in the market into the analysis, until a product group is
found where hypothetical increases in price do not create sufficient demand
substitution.
(12) In markets where concentration is not high, in general the price to consider shall be the existing market price. However this situation may not be valid if the existing
market price was determined in a situation where there was not sufficient
competition. In particular, in abuse of dominant position investigations, existing
market price is generally significantly higher than the competitive price, due to the
existence of market power.
1.3.2. Supply Substitution
(13) Supply substitution may also be taken into consideration where it has equivalent effect to demand substitution2. For this, suppliers must be able to switch their
production to other products when faced with small and non-transitory increases in
relative prices and they must be able to market these products without having to
tolerate significant additional costs and risks in the short term. When these conditions
are met, the additional production introduced to the market shall create competitive
pressure on the undertakings under examination. Such an affect is equivalent to
demand substitution in terms of efficiency and fast results.
(14) Supply substitution in paper production may be given as an example to this. Paper is generally introduced to the market in a range that includes products of
various quality, changing from standard writing papers to high-quality papers used in
the printing of art books. From the perspective of demand, it can be seen that papers
of different quality cannot be used in the printing of the same publications. For
instance, low-quality paper cannot be used when printing an art book or a high-
quality book. Nonetheless, since paper mills are ready to manufacture papers of all
qualities, they can switch from manufacturing paper of one quality to another with
negligibly low costs and in a short time. In cases where there are no special
problems related to distribution and especially where delivery period for orders are
long enough to allow the necessary changes in the mill of the paper manufacturer,
paper manufacturers can compete with each other to win the orders for different
qualities of paper. In such cases the Board shall not define separate markets for
each quality of paper and their areas of use. All papers shall be included in the
relevant market and the total market value and volume shall be calculated based on
the total sales thereof.
(15) In case the suppliers have to make significant changes to their material and non- material properties, make additional investments, take strategic decisions and spend
significant time for all these operations in order to switch their production to different
products, supply substitution shall not be taken into consideration during market
definition stage. Branded beverages may be given as an example to this. Even
though basically bottling facilities have the ability to bottle all kinds of beverages,
various costs and preparation periods (for advertisement, products tests and
distribution) are involved until the products are ready for sale3.
1.3.3. Potential competition
(16) Since it is not equally efficient as demand substitution in terms of fast results, potential competition is not generally taken into consideration for market definition.
2. CRITERIA TO CONSIDER IN THE DEFINITION OF RELEVANT MARKET
2.1. Definition of Relevant Market
2.1.1. Relevant Product Market
(17) When defining the product market, first of all, a preliminary opinion is prepared based on the existing information or the information provided by the undertakings
parties to the case. It is important in this preliminary opinion to see whether or not
alternative products are substitutes for each other.
(18) There are various criteria that determine substitution. These criteria may vary depending on the characteristics of the industry, goods or services under
examination. A criterion used in an examination may be completely irrelevant for
another investigation. When determining substitution, the Board avoids adopting a
strict hierarchy concerning the various information sources or analysis types.
2.1.2. Relevant Geographical Market
(19) When defining the geographical market, first of all, a preliminary opinion is prepared based on the indications concerning the distribution of the market shares of
the parties and competitors, as well as on the price differentiations. Afterwards, it is
examined to see whether undertakings in different regions really serve as an
alternative source of supply for the customers. In this examination, demand structure
is taken into consideration. Whether or not undertakings under examination can
switch the orders of their customers to undertakings at other regions in a short period
of time and at negligible costs shall constitute the basic point.
(20) However, in case the transaction under examination does not pose concerns for competition within the framework of potential alternative market definitions in terms of
both product and geography, or in case there are competition distorting effects for all
alternative definitions, a market definition may not be prepared4.
2.2. Information Gathering Process
(21) Where a definitive market definition must be made, chief customers and undertakings in the industry may be contacted, in order to acquire the necessary
information for the relevant market definition. Sometimes it may be necessary to
define separate relevant product markets concerning different levels of the
production or distribution of the goods/services under examination. In such cases, in
order to define the aforementioned markets, professional organizations or
undertakings in the downstream/upstream markets may be contacted.
(22) When deemed necessary, letters requesting information may be sent to the abovementioned players of the market. In these letters, information required for
determining the borders of the relevant market is requested. Additionally,
professional staff conducts interviews with the officials of the undertaking under
examination and get more information on the subject of market definition.
Professional staff may also visit and conduct examinations in the facilities of the
parties, their customers and/or competitors in order to better understand how the
products are manufactured and sold.
2.2.1. Factors Which May Be Used in the Definition of Relevant Product Market
(23) The characteristics and intended use of the relevant product is the first step in determining substitute products. However, on their own, the possibility to use one
product instead of another one and existence of similar characteristics between
products are not decisive factors when the definition of the relevant product market is
concerned5. That is because the response of the customers to relative prices may be
determined by the effect of other factors. For instance concerning automobile parts,
competitive conditions in the original parts market may be very different from those
for spare parts market. In this case, it may be necessary to define two different
markets for automobile parts, such as original spare parts market and spare parts
market. And on the other hand, the differences between product characteristics are
not sufficient on their own to decide that there is no demand substitution between the
products.
(24) The criteria the Board shall take into consideration when assessing whether or not two products have demand-side substitutability may be classified as follows:
(25) Findings indicating the products substituted each other in the recent past: In some examinations, it may be possible to analyze information concerning cases in
the recent past or changes in the market which may constitute examples that two
products were substitutes for each other. Naturally, such information is taken as a
basis for market definition. Where there was a change in relative prices in the recent
past (other factors being equal) responses in demand shall be decisive in
determining the substitution level. If it is possible to conduct an analysis concerning
which products lost sales where new products were introduced into the market in the
past, valuable information for relevant product market definition may be gathered.
(26) Quantitative tests specifically developed for determining the market: These tests include various econometric and statistical approaches such as demand elasticity
and cross-price elasticity calculations for a certain product, analysis for similarity of
price changes in time, causality between price series and similarity of price levels6.
The Board takes quantitative analysis with sound basis into consideration for market
definition.
(27) Opinions of the customers and competitors: Main customers and competitors of the undertakings under examination may be contacted, in order to gather opinions
concerning the borders of the product market and required information. Where they
are supported by sound findings, opinions of the customers and competitors on
potential product and geographical market definitions are taken into consideration.
(28) Consumer choices: Marketing analysis conducted and used by the undertakings in their own decision-making processes on marketing may provide useful information
to the Board in relation to market definition7. However, consumer surveys conducted
by the relevant undertakings or their competitors specifically for an
examination/investigation under the Act shall be examined in a very thorough
manner8. This is because unlike previously conducted analysis, these surveys are not
prepared to serve as a basis to the commercial decisions of the undertakings.
(29) Costs and barriers related to switching the demand to potential substitute products: Some barriers and costs related to the sector may cause the Board to
decide that two products which, at first glance, appear to be substitutes in fact belong
to separate markets. It is not possible to make a full list of the factors which prevent
substitution and the costs for switching from one product to the other. Limitations
arising from various legal regulations and state interventions, limitations in the
downstream markets, significant capital investments, areas where the customers live,
investments to the production process, investments to training and human resources,
reprocessing costs may be given as examples to this subject.
(30) Different customer categories and price discrimination: Where there are distinctly different customer groups, the borders of the product market may be
reduced. A different group of customers for the relevant product may form a smaller
and separate market in case there is price discrimination to its disadvantage. This
situation generally occurs when two conditions are met: (a) if it is not possible to
determine which group a customer belongs to during the sale of the relevant product,
and (b) if trade between the customers or arbitrage by third parties is not economical
or possible.
2.2.2. Factors Which May Be Used in the Definition of Relevant Geographical Market
(31) The criteria the Board shall take into consideration when taking a decision concerning geographical markets may be classified as follows:
(32) Findings that indicate orders were switched to different regions in the past: Price differences between different regions and customer responses provide important
information concerning the definition of geographical market.
(33) Quantitative tests specifically developed for determining the market: In general, quantitative tests used in product market definition may also be used in geographical
market definition. As in product markets, the Board shall take analysis with sound
basis into consideration.
(34) Basic characteristics of demand: The structure of demand for the relevant product can determine the scope of the geographical market on its own. Factors such
as regional preferences, loyalty to local brands and the necessity for an active
presence in the regional market have a strong potential to limit the geographical
scope of competition.
(35) Opinions of customers and competitors: Main customers and competitors of the parties under examination may be contacted in order to determine the scope of the
market9.
(36) Existing geographical trends of purchases: Examination of the geographical trends of customers' purchases provide useful information concerning the potential
scope of the geographical market. In general, where customers purchase from
undertakings at different areas of Turkey under the same terms, or where they can
meet their needs via tenders in which undertakings operating at any area of Turkey
may bid, the geographical market is the Republic of Turkey.
(37) Trade flow / Goods Delivery trends: In case sufficient statistics on the relevant products are available, trade flow information may be used10. While trade flows and,
more importantly, the reasons behind these flows provide opinions and information
very valuable for determining the scope of geographical market, they are not
sufficient on their own to arrive at a decisive conclusion.
(38) Barriers related to shifting orders to undertakings at other regions and switching costs: High shipping costs or various limitations caused by the nature of the product
may prevent customers' switching their purchases to other regions11. The effects of
shipping costs are generally apparent in large-sized, low-value products. However, in
this situation, it should be noted that shipping disadvantages may be offset by
relative advantages in other costs (such as costs related to the labor force or raw
materials). Conditions of access to a distribution system in a region and limitations
tied to legal regulations in some sectors may also isolate that region from the
competitive pressure of the undertakings which are outside of that region.
(39) Based on the available information, the Board shall define a market the size of which may vary from local to international. Examples for local and international
market definitions are available in the past decisions of the Board12.
(40) In the above paragraphs information is given related to various criteria which may be significant in market definition. This does not mean that each of these criteria
should be taken into consideration for every examination. As is apparent from the
previous Board decisions, in practice only some of these criteria have been sufficient
to reach a conclusion most of the time.
3. CALCULATION OF MARKET SHARES
(41) Definition of relevant product market and relevant geographic market enables the determination of suppliers and buyers/consumers active in that market. From this
point, based on the suppliers' sales of the relevant product in the relevant region,
total market size and the market share of each supplier may be calculated. Total
market size and market shares can mostly be calculated from the data of research
companies or from the studies of the professional associations. When this is not
possible or when available estimations are deemed unreliable, each supplier may be
requested to provide its own sales numbers in order to calculate the total market size
and market shares.
(42) Even though the reference point in determining market shares are generally sales numbers, depending on the characteristics of the relevant product or industry,
other indicators such as capacity13, number of actors in the tender market, fleet size
in aviation or the amount of reserves controlled in sectors like mining14 can provide
useful information.
(43) As a rule, sales numbers both in volume and in value provide useful information. In case of differentiated products, in general, it may be accepted that sales numbers
in value and the related market shares reflect the status of the suppliers relative to
each other as well as their market power.
4. OTHER POINTS TO TAKE INTO CONSIDERATION
(44) Some situations require additional care in the application of the foregoing principles. In particular, when it is necessary to examine the behaviors of
undertakings under Article 6, this is a consideration in the assessment of primary and
secondary markets. In such cases, the method used is that of assessing the
responses of the consumers to the changes in relative prices. However, this time the
limitations on product substitution caused by the conditions in connected markets are
also taken into consideration. Where compatibility with the primary product is
important, this may cause a narrow market definition for secondary products such as
spare parts15. When combined with the problems faced in finding compatible
secondary products, the durability and high prices of the primary products may make
relative price increases in secondary products profitable. If there is a possibility of
substitution between secondary products, or if the characteristics of the primary
products make it possible for the consumers to react promptly and directly to relative
increases in the prices of the secondary products, a larger market definition for
secondary products may emerge.
(45) In certain cases, the existence of substitution chains may cause a relevant market definition in which the products and regions at the fringes of the market can
not be substitutes for each other. An example to this can be seen in the geographical
market of a product with significant shipping costs. In such cases, sales from a
factory are limited with a region around the factory due to the effects of transportation
costs. Basically, geographical market is also expected to be comprised of the same
region. However, in case there is substantial overlap between these regions due to
the positions of the factories which manufacture the same product, it is possible to
limit the pricing of the relevant products through a chain substitution effect and to
arrive at a larger geographical market as a result. The same logic may also be valid
where product B is a demand-side substitute for products A and C. Even though A
and C are not substitutes, the limitations on their pricing caused by the fact that they
both can be substituted by B may lead to their inclusion in the same relevant product
market.
(46) In practice, in order to enlarge the relevant market, the concept of substitution chains must be verified through sound findings (for instance, findings indicating
interdependency between the prices at the fringes of substitution chains). Price levels
at the fringes of the chains must display a similar structure as well.
R
1References
Board Decisions no. 07-67/836-314, dated 23.8.2007; no. 07-31/323-119, dated 11.4.2007; no. 00-11/109-
54, dated 23.3.2000; no. 06-33/411-108, dated 11.5.2006. 2 Board Decisions no. 07-01/6-3, dated 11.1.2007; no. 07-65/798-294, dated 21.8.2007; no. 07-01/11-6,
dated 11.1.2007; no. 99-59/639-406, dated 15.12.1999; no. 07-11/65-20, dated 1.2.2007. 3 Board Decision no. 99-12/93-35, dated 3.3.1999. 4 Board Decisions no. 06-44/551-149, dated 15.6.2006; no. 07-29/278-104, dated 29.3.2007. 5 Board Decisions no. 07-30/294-111, dated 5.4.2007; no. 05-55/836-228, dated 8.9.2005. 6 Board Decisions no. 03-40/436-187, dated 9.6.2003; no. 04-07/75-18, dated 23.1.2004. 7 Board Decision no. 07-70/863-326, dated 10.9.2007. 8 Board Decision no. 04-32/377-95, dated 4.5.2004. 9 Board Decision no. 07-27/252-87, dated 22.3.2007. 10 Board Decisions no. 02-32/367-153, dated 28.5.2002; no. 05-86/1192-344, dated 20.12.2005. 11 Board Decisions no. 07-11/70-22, dated 1.2.2007; no. 07-56/630-212, dated 4.7.2007. 12 Board Decision no. 02-32/367-153, dated 28.5.2002. 13 Board Decision no. 07-59/675-234, dated 11.7.2007. 14 Board Decision no. 07-09/53-18, dated 24.1.2007. 15 Board Decision no. 01-22/192-50, dated 8.5.2001.
İÇİNDEKİLER �
1. İLGİLİ PAZAR....................................................................................................................................................................2 1.1. İlgili Ürün ve İlgili Coğrafi Pazar.................................................................................................................................2
1.2. İlgili Pazar Kavramı ve Rekabet Politikasının Hedefleri.............................................................................................3
1.3. Pazar Tanımlamasının Temel İlkeleri ..........................................................................................................................3
1.3.1. Talep İkamesi.........................................................................................................................................................3 1.3.2. Arz İkamesi............................................................................................................................................................4 1.3.3. Potansiyel rekabet..................................................................................................................................................5
2. İLGİLİ PAZARIN TANIMINDA DİKKATE ALINAN KRİTERLER ............................................................................5 2.1. İlgili Pazarın Tanımlanması..........................................................................................................................................5
2.1.1. İlgili Ürün Pazarı...................................................................................................................................................5 2.1.2. İlgili Coğrafi Pazar ................................................................................................................................................5
2.2. Bilgi Toplanması Süreci...............................................................................................................................................5
2.2.1. İlgili Ürün Pazarının Tanımlanmasında Kullanılabilecek Unsurlar......................................................................6 2.2.2. İlgili Coğrafi Pazarın Tanımlanmasında Kullanılabilecek Unsurlar.....................................................................7
3. PAZAR PAYLARININ HESAPLANMASI.......................................................................................................................8 4. GÖZÖNÜNE ALINACAK DİĞER NOKTALAR.............................................................................................................9
1
İlgili Pazarın Tanımlanmasına İlişkin Kılavuz �
(1) Pazar tanımı, teşebbüsler arasındaki rekabetin sınırlarını tespit etmekte kullanılan bir araçtır. Bu araç, Rekabet Kurulu’nun (Kurul) rekabet politikası uygulamasının çerçevesini belirlemesine olanak verir. Pazar tanımlamasının temel amacı, incelenen teşebbüslerin* karşı karşıya bulundukları rekabet koşullarının belirlenmesidir. Bir pazarı hem ürün hem de coğrafi bölge boyutlarıyla tanımlamaktaki amaç, incelenen teşebbüslerin davranışlarını sınırlama ve etkin bir rekabetçi baskıdan bağımsız olarak davranmalarını önleme gücüne sahip rakiplerinin ortaya çıkarılmasıdır. Pazar tanımı, pazar gücüne ilişkin olarak, 07.12.1994 tarih ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (Kanun) özellikle 6 ve 7 nci maddelerinin uygulanması bakımından önem taşıyan pazar payı hesaplamaları yapılmasını sağlamaktadır.
(2) Genellikle teşebbüsler pazar kavramını ürünlerini sattıkları alanı ya da daha geniş olarak, mensup oldukları endüstri veya sektörü ifade etmek için kullanırlar. Ancak, rekabet hukuku uygulamalarında ilgili pazar kavramı genellikle başka alanlarda kullanılan pazar kavramlarından farklıdır. Bu kılavuzun yayınlanmasındaki amaç, Kurul’un pazar tanımı yaparken izlediği yöntemi ve bir karara varırken dayandığı kriterleri olabildiğince açıklıkla belirtmek ve böylece teşebbüsler açısından doğabilecek belirsizlikleri en aza indirmektir.
1. İLGİLİ PAZAR
1.1. İlgili Ürün ve İlgili Coğrafi Pazar
(3) 12.08.1997 tarih ve 23078 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1997/1 sayılı Rekabet Kurulu’ndan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’in 4 üncü maddesinde ilgili ürün ve ilgili coğrafi pazar tanımlarına yer verilmiş, söz konusu tanım benzer şekilde Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Teşebbüs Birliği Kararlarının İsteğe Bağlı Bildirimine İlişkin Kılavuz’un Bildirim Formu’nun 3 üncü maddesinde de yer almıştır**.
1997/1 sayılı Tebliğ’de ilgili ürün pazarının tespitinde aşağıdaki unsurların dikkate alınacağı belirtilmektedir:
“İlgili ürün pazarının tespitinde, birleşme veya devralma konusu olan mal veya hizmetlerle, tüketicinin gözünde fiyatı, kullanım amaçları ve nitelikleri bakımından aynı sayılan mal veya hizmetlerden oluşan pazar dikkate alınır; tespit edilen pazarı etkileyebilecek diğer unsurlar da değerlendirilir.”
1997/1 sayılı Tebliğ’deki ilgili coğrafi pazar tanımı ise aşağıdaki gibidir:
“Coğrafi pazar, teşebbüslerin mal ve hizmetlerinin arz ve talebi konusunda faaliyet gösterdikleri, rekabet koşullarının yeterli derecede homojen ve özellikle rekabet koşulları
* Bu kılavuzun amaçları bakımından incelenen teşebbüsler; bir yoğunlaşma olayında yoğunlaşmanın tarafları, � 6 ncı madde uyarınca yapılan bir değerlendirmede ilgili teşebbüs(ler), 4 üncü madde uyarınca yapılan bir � değerlendirmede ise anlaşmanın/uyumlu eylemin/kararın taraflarıdır. � ** Benzer şekilde ürün pazarı tanımlarına 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin 3 � üncü maddesinde ve 2005/4 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere � İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin 3 üncü maddesinde yer verilmiştir. �
2
komşu bölgelerden hissedilir derecede farklı olduğu için bu bölgelerden kolayca ayrılabilen bölgelerdir.”
(4) Gerek yukarıda yer verilen tanımların yorumlanmasında, gerekse ilgili pazar kavramı ile ilgili olarak Kanun ve tebliğlerin uygulanmasında Kurul, bu kılavuzdaki kriterleri göz önünde bulundurur.
1.2. İlgili Pazar Kavramı ve Rekabet Politikasının Hedefleri
(5) İlgili pazar kavramı, Kurul’un rekabet politikasıyla ulaşmayı istediği hedeflerle yakından ilişkilidir. Örneğin Kurul’un yoğunlaşma kontrolü politikasında amacı, hakim durum yaratılarak veya mevcut bir hakim durum güçlendirilerek ülkenin bütününde veya bir kısmında etkin rekabetin önemli ölçüde azaltılmasını önlemektir. Kurul’un rekabet politikasına göre hakim durum, bir veya birden fazla teşebbüsün, rakipleri ve müşterilerinden bağımsız hareket ederek ekonomik parametreleri belirleyebilecek güçte olmasıdır***. Böyle bir durum ise çoğunlukla teşebbüs/teşebbüslerin ilgili pazardaki arzın büyük bir kısmını sağlaması ve diğer bir takım unsurların (giriş engelleri, müşterilerin tepki gösterme kapasitesi v.b) da aynı yönü işaret etmesi halinde ortaya çıkar.
(6) Kurul aynı yaklaşımı Kanun’un 6 ncı maddesini, tek başına ya da birlikte hakim durumda olan teşebbüslere uygularken de izlemektedir. 6 ncı madde kapsamında hakim durumun varlığının ortaya konulması, ilgili pazarın tanımlanmasını gerektirmektedir. Pazarın tanımlanması Kanun’un 4 üncü ve 5 inci maddelerinin uygulanmasında da kullanılabilir.
(7) Geleceğe yönelik bir çalışma olan yoğunlaşma analizinde yapılacak pazar tanımı, hakim durum ya da rekabeti sınırlayıcı eylem gibi geçmişteki davranışları konu alan bir analizdekinden farklı olabilir. Buna ilaveten zaman içerisinde tüketici tercihleri, satış yapılan bölgeler, ürün fiyatları gibi unsurlardaki değişimlerden dolayı farklı pazar tanımları da ortaya çıkabilir.
1.3. Pazar Tanımlamasının Temel İlkeleri
1.3.1. Talep İkamesi
(8) Talep ikamesinin değerlendirilmesi, tüketici gözünde ilgili ürünün yerine geçer kabul edilen başka ürünlerin belirlenmesini gerektirmektedir1. Bu belirlemeyi yapmanın bir yolu göreceli fiyatlarda küçük, kalıcı bir değişim meydana geldiği varsayılarak müşterilerin bu değişime yönelik olası tepkilerinin değerlendirilmesidir. Yani, pazar tanımlama çalışması göreceli fiyatlarda meydana gelen küçük, kalıcı değişiklikler karşısında gelişen talep ikamesini dikkate alır.
(9) Pazar tanımlamasına, ilgili teşebbüslerin ürünlerinden ve bunları sattıkları bölgelerden başlanacaktır. Diğer bazı ürünler ve bölgeler ise, bu teşebbüslerin kısa dönemdeki fiyatlandırma kararlarını etkileme ve sınırlama durumlarına bakılarak pazar tanımına dahil edilecektir.
(10) İnceleme konusu ürünlerde ve bölgelerde küçük fakat belirgin ve kalıcı, farazi bir göreceli fiyat artışı karşısında müşterilerin kolayca bulunabilir ikame ürünlere veya başka
*** Kanun’un 3 üncü maddesinde yapılan tanım. 3
yerlerdeki tedarikçilere yönelip yönelmeyecekleri önemlidir. Fiyat artışından dolayı ürünün satışlarında meydana gelecek azalma, kar sağlanmasını önleyecek ölçüde olursa, başka ikame ürünler ve bölgeler de pazar tanımına katılır. Bu işlem, göreceli fiyatlarda meydana gelecek küçük, kalıcı artışların karlı olmasına olanak verecek bir ürünler ve bölgeler bileşimine ulaşılıncaya kadar sürdürülür. Buna benzer bir analiz de alım gücünün yoğunlaşması olaylarında yapılabilir. Bu durumda analize tedarikçiden başlanır ve fiyat testi de tedarikçinin ürünleri için var olan alternatifleri belirlemekte kullanılır. Bu ilkelerin uygulanmasında 44 ve 46. paragraflarda tanımlanan bazı özel durumlar göz önüne alınmalıdır.
(11) Talep ikamesi analizine örnek olarak meşrubat üreten teşebbüsler arasındaki bir birleşme verilebilir. Bu birleşme işleminde kritik nokta, değişik tatlardaki içeceklerin aynı pazara ait olup olmadıklarıdır. A tadının fiyatında kalıcı olarak meydana gelecek küçük bir artış karşısında, A tadının müşterilerinin başka tatlara yönelip yönelmeyeceği önemlidir. Eğer yeterli sayıda müşteri B tadına yönelir ve böylelikle A tadının satışlarında meydana gelen azalma, A tadının fiyatının arttırılmasını karlı olmaktan çıkarırsa, pazarın A ve B tatlarını kapsadığı sonucuna varılır. Bu süreç, piyasada mevcut diğer tatlar da analize dahil edilerek, varsayımsal bir fiyat artışının yeterli talep ikamesi doğurmayacağı bir ürünler grubu belirlenene kadar devam ettirilecektir.
(12) Yoğunlaşmanın yüksek olmadığı piyasalarda genellikle göz önüne alınacak fiyat mevcut piyasa fiyatı olacaktır. Ancak bu durum, mevcut piyasa fiyatı yeterli rekabetin olmadığı hallerde belirlenmiş ise geçerli olmayabilir. Özellikle hakim durumun kötüye kullanılması soruşturmalarında mevcut piyasa fiyatı, pazar gücünün varlığı sebebiyle rekabetçi fiyattan önemli ölçüde yüksek olmaktadır.
1.3.2. Arz İkamesi
(13) Talep ikamesine eşdeğer etkisi olduğu durumlarda arz ikamesi de pazar tanımlamasında hesaba katılabilir2. Bunun için, tedarikçilerin göreceli fiyatlarda meydana gelecek küçük ve kalıcı artışlar karşısında üretimlerini başka ürünlere kaydırabilmeleri ve bunları kısa dönemde kayda değer ek maliyetlere ve risklere katlanmak zorunda kalmadan pazarlayabilmeleri gerekir. Bu koşullar yerine geldiğinde, piyasaya sürülecek ek üretim, incelenen teşebbüsler üzerinde rekabetçi bir baskı oluşturacaktır. Böyle bir etki ise etkinlik ve çabuk sonuç verme açısından talep ikamesine eşdeğerdir.
(14) Kağıt üretimindeki arz ikamesi buna örnek olarak verilebilir. Kağıt, çoğunlukla standart yazı kağıdından sanat kitaplarının basımında kullanılanlar gibi yüksek kaliteli kağıtlara kadar değişik kalitede ürünleri içeren bir yelpazede piyasaya sunulur. Talep yönünden bakıldığında, değişik kaliteli kağıtların aynı yayınların basımında kullanılamayacağı görülür. Örneğin bir sanat kitabının veya yüksek kaliteli bir kitabın basımında düşük kaliteli kağıtlar kullanılamayacaktır. Bununla birlikte, kağıt fabrikaları her kalite kağıdı üretmeye hazır olduklarından, belli bir kalitedeki kağıdın üretiminden bir diğerine ihmal edilebilir ölçüde düşük maliyetlerle ve kısa bir zaman içinde geçebilirler. Dağıtıma ilişkin bir takım özel sorunların olmadığı ve özellikle siparişin teslimat süresinin kağıt üreticisinin fabrikasında gerekli değişiklikleri yapmasına yetecek kadar uzun olduğu durumlarda, kağıt üreticileri değişik kalitelerde kağıt siparişlerini almak için birbirleriyle rekabet edebilirler. Bu gibi durumlarda Kurul her kağıt kalitesi ve bunların kullanım yerleri için ayrı birer pazar tanımlamayacaktır. İlgili pazara bütün kağıtlar dahil edilip bunların satışlarının toplamı alınarak toplam pazar değeri ve hacmi hesaplanacaktır.
4
(15) Tedarikçilerin üretimlerini farklı ürünlere kaydırmaları için, mevcut maddi ve maddi olmayan mal varlıklarının önemli ölçüde değiştirilmesi, ek yatırımların yapılması, stratejik kararların alınması ve tüm bu işlemler için önemli bir zaman harcanması gerekiyor ise, pazar tanımlaması aşamasında arz ikamesi hesaba katılmaz. Buna örnek olarak markalı içecekler verilebilir. Şişeleme tesisleri esas olarak her türlü içeceği şişeleme olanağına sahipse de, ürünlerin satılır duruma gelmesine kadar çeşitli maliyetler ve (reklâm, ürün testleri ve dağıtım için) hazırlık süreleri söz konusudur3.
1.3.3. Potansiyel rekabet
(16) Çabuk sonuç verme açısından arz ikamesiyle eşdeğer etkisi olmadığı için potansiyel rekabet, genellikle, pazar tanımı yapılırken dikkate alınmaz.
2. İLGİLİ PAZARIN TANIMINDA DİKKATE ALINAN KRİTERLER
2.1. İlgili Pazarın Tanımlanması
2.1.1. İlgili Ürün Pazarı
(17) Ürün pazarının tanımlanmasında öncelikle mevcut bilgilere veya olaya taraf teşebbüsler tarafından sunulan bilgilere dayanarak, olası ilgili pazarlara ilişkin bir ön görüş oluşturulur. Bu ön görüşte alternatif ürünlerin birbirinin ikamesi olup olmadığı önemlidir.
(18) İkameyi belirleyen çeşitli kriterler mevcuttur. Bu kriterler, incelenmekte olan endüstri, mal veya hizmetlerin özelliklerine göre değişebilmektedir. Bir incelemede kullanılan kriter başka bir incelemede hiçbir önem taşımayabilir. Kurul, ikameyi belirlemek için değişik bilgi kaynakları veya analiz türlerine yönelik katı bir hiyerarşi benimsemekten kaçınmaktadır.
2.1.2. İlgili Coğrafi Pazar
(19) Coğrafi pazarın tanımlanmasında öncelikle tarafların ve rakiplerin pazar paylarının dağılımına ilişkin göstergelerden ve fiyat farklılıklarından hareketle bir ön görüş oluşturulur. Ardından, değişik bölgelerdeki teşebbüslerin müşteriler için gerçekten birer alternatif arz kaynağı oluşturup oluşturmadığı incelenir. Bu incelemede, talebin yapısı göz önüne alınır. İncelenen teşebbüslerin müşterilerinin siparişlerini kısa dönemde ve ihmal edilebilir maliyetlerle başka yerlerdeki teşebbüslere kaydırıp kaydıramayacakları temel noktayı oluşturacaktır.
(20) Ancak inceleme konusu işlem, gerek ürün gerekse de coğrafi açıdan olası alternatif pazar tanımları çerçevesinde rekabet açısından endişeler yaratmıyor ya da alternatif tüm tanımlar açısından rekabeti bozucu bir etki söz konusu oluyorsa pazar tanımı yapılmayabilir4.
2.2. Bilgi Toplanması Süreci
(21) Kesin bir pazar tanımı yapılmasının gerekli olduğu durumlarda, ilgili pazar tanımı için gerekli bilgileri elde etmek amacıyla endüstrideki belli başlı müşteriler ve teşebbüslerle temas kurulabilir. Bazen inceleme konusu mal/hizmetlerin üretiminin veya dağıtımının farklı düzeylerini içerecek şekilde, ayrı ilgili ürün pazarları tanımlanması gerekebilir. Bu tür
5
durumlarda, anılan pazarları tanımlayabilmek için mesleki birlikler ve alt/üst pazarlarda yer alan teşebbüslerle bağlantı kurulabilir.
(22) Gerekli görülen durumlarda, pazarın yukarıda sözü edilen oyuncularına bilgi isteme yazıları da gönderilebilir. Bu yazılarda, ilgili pazarın sınırlarını belirleyebilmek için gerekli görülen bilgiler talep edilir. Buna ek olarak meslek personeli incelenen teşebbüslerin yetkilileri ile görüşmeler yaparak ilgili pazarın tanımlanması konusunda daha fazla bilgi alabilirler. Meslek personeli, ayrıca ürünlerin nasıl üretildiğini ve satıldığını daha iyi anlamak için tarafların, müşterilerinin ve/veya rakiplerinin tesislerini ziyaret edebilir ve buralarda inceleme yapabilirler.
2.2.1. İlgili Ürün Pazarının Tanımlanmasında Kullanılabilecek Unsurlar
(23) İlgili ürünün özellikleri ve kullanım amacı, ikame ürünlerin belirlenmesindeki ilk adımdır. Ancak, ürünlerin birbirinin yerine kullanılabilme imkânları ve benzer özelliklere sahip olmaları ilgili ürün pazarı tanımı bakımından tek başına belirleyici değildir5. Zira müşterilerin göreceli fiyatlardaki değişmelere tepkisi başka faktörlerin etkisiyle belirleniyor olabilir. Örneğin, otomobil parçaları için orijinal parça pazarındaki rekabet koşulları ile yedek parça pazarındakiler birbirinden farklı olabilir. Bu durumda otomobil parçaları bakımından orijinal yedek parça pazarı ve yedek parça pazarı şeklinde iki farklı ilgili pazarın tanımlanması gerekebilir. Ya da tam tersine, ürün özellikleri arasındaki farklar tek başına ürünler arasında talep ikamesi olmadığına karar verilmesi için yeterli değildir.
(24) Kurul'un, iki ürünün talep yönünden ikame olup olmadığının değerlendirilmesinde dikkate alacağı kriterler şöyle sınıflandırılabilir:
(25) Yakın geçmişte ürünlerin birbirini ikame ettiğine ilişkin bulgular: Bazı incelemelerde, iki ürünün birbirini ikame ettiğine örnek oluşturan yakın geçmişteki olaylara ya da pazardaki değişimlere ilişkin bilgilerin analiz edilmesi mümkün olabilir. Bu tür bilgiler doğal olarak pazar tanımlamasına temel oluşturur. Eğer geçmişte göreceli fiyatlarda bir değişiklik olmuşsa (başka her şey aynı kalmak koşuluyla) talepteki tepkiler, ikame seviyesinin tespitinde belirleyici olacaktır. Geçmişte piyasaya yeni ürünlerin sürüldüğü hallerde hangi ürünlerin satış kaybına uğradığına ilişkin bir analiz yapmak mümkünse, ilgili ürün pazarı tanımı açısından yararlı bilgiler elde edilebilir.
(26) Özel olarak pazarı belirlemek için geliştirilmiş nicel testler: Bu testler, bir ürüne yönelik talep esnekliği ve çapraz-fiyat esnekliği hesaplamaları, fiyat hareketlerinin zaman içinde benzerliği, fiyat serileri arasında nedensellik ve fiyat düzeylerinin benzerliği analizleri gibi çeşitli ekonometrik ve istatistikî yaklaşımlar içerir6. Kurul, sağlam temellere dayalı nicel analizleri pazar tespitinde göz önüne alır.
(27) Müşterilerin ve rakiplerin görüşleri: Ürün pazarının sınırına yönelik görüşlerin ve gerek duyulan bilgilerin elde edilmesi amacıyla, inceleme kapsamında olan teşebbüslerin belli başlı müşterileri ve rakipleri ile temas kurulabilir. Müşteri ve rakiplerin, olası ürün ve coğrafi pazarın tanımına ilişkin yaklaşımları, sağlam bulgularla desteklenmesi halinde göz önüne alınır.
(28) Tüketici tercihleri: Teşebbüslerin geçmişte yaptırdıkları ve ürünlerin fiyatlandırılması veya pazarlamasına ilişkin kendi karar alma süreçlerinde kullandıkları pazarlama analizleri,
6
Kurul’un ilgili pazarı belirlemesi için yararlı bilgiler sağlayabilir7. Ancak, ilgili teşebbüsler veya rakipleri tarafından, Kanun kapsamında bir inceleme/soruşturmaya yönelik özel hazırlatılmış tüketici araştırmaları son derece dikkatli olarak incelenecektir8. Zira bu araştırmalar, önceden yaptırılmış olan analizlerden farklı olarak, teşebbüslerin ticari kararlarına dayanak olmak üzere hazırlatılmış değildir.
(29) Talebin potansiyel ikame ürünlerine kaydırılmasıyla ilgili maliyet ve engeller: Sektöre ilişkin bazı engeller ve maliyetler, Kurul’un ilk bakışta birbirini ikame eder gözüken iki ürünü farklı pazarlarda kabul etmesine neden olabilir. İkameyi engelleyen unsurların ve bir üründen diğerine geçiş maliyetlerinin tam bir listesini çıkarmak mümkün değildir. Çeşitli yasal düzenlemelerden kaynaklanan sınırlamalar ve devlet müdahaleleri, daha alt pazarlardaki sınırlamalar, önemli ölçüde sermaye yatırımları, müşterilerin bulunduğu yerler, üretim sürecindeki yatırımlar, öğrenme ve insan kaynaklarına yatırımlar, yeniden işleme maliyetleri bu konuya örnek olarak verilebilir.
(30) Değişik müşteri kategorileri ve fiyat ayırımcılığı: Belirgin biçimde farklı müşteri grupları bulunması halinde ürün pazarının sınırları daralabilir. İlgili ürün için farklı bir müşteri grubu, bu gruba karşı fiyat ayırımcılığı yapılması durumunda daha dar ve farklı bir pazar oluşturabilir. Bu durum çoğunlukla iki şartın yerine gelmesiyle oluşur: (a) ilgili ürünün kendisine satılması sırasında bir müşterinin hangi gruba dahil olduğunun belirlenebilmesinin mümkün olması ve (b) müşteriler arasında ticaret ve üçüncü şahısların arbitraj yapmasının ekonomik ya da mümkün olmaması.
2.2.2. İlgili Coğrafi Pazarın Tanımlanmasında Kullanılabilecek Unsurlar
(31) Kurul’un coğrafi pazara ilişkin bir karar alırken göz önüne aldığı kriterler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:
(32) Siparişlerin geçmişte başka bölgelere kaydığını gösteren bulgular: Farklı bölgeler arasında fiyat farklılıkları ve müşterilerin verdiği tepkiler, coğrafi pazarın tanımlanması açısından önemli bilgiler içermektedir.
(33) Özel olarak pazarı belirlemek için geliştirilmiş nicel testler: Genellikle ürün pazarı tanımlamasında kullanılan nicel testler, coğrafi pazar tanımlamasında da kullanılabilir. Kurul, ürün pazarında olduğu gibi sağlam temellere dayalı analizleri göz önüne alır.
(34) Talebin temel özellikleri: İlgili ürüne olan talebin yapısı coğrafi pazarın kapsamını tek başına belirleyebilir. Bölgesel tercihler, yerel markalara bağlılık ve bölgesel pazarda fiili olarak bulunma gerekliliği gibi faktörler, rekabetin coğrafi kapsamını sınırlamak yönünde güçlü bir potansiyele sahiptir.
(35) Müşterilerin ve rakiplerin görüşleri: Pazarın kapsamını belirlemek amacıyla inceleme taraflarının belli başlı müşterileri ve rakipleriyle temas kurulabilir9.
(36) Satın almaların mevcut coğrafi eğilimi: Müşterilerin satın almalarının coğrafi eğiliminin incelenmesi, coğrafi pazarın olası kapsamı hakkında faydalı bilgiler sağlar. Müşterilerin, Türkiye’nin değişik yerlerinde bulunan teşebbüslerden aynı koşullarla alım yaptıkları ya da malzeme ihtiyaçlarını Türkiye'nin herhangi bir yerinde faaliyet gösteren teşebbüslerin teklif
7
verdiği ihale yöntemleriyle karşılayabildikleri durumlarda genellikle coğrafi pazar Türkiye Cumhuriyeti’dir.
(37) Ticaret akımları / Mal sevkiyatı eğilimleri: İlgili ürünlere dair yeterli istatistiklerin mevcut olması koşuluyla, ticaret akımı bilgilerinin kullanılması yoluna gidilebilir10. Ticaret akımları ve daha önemlisi bu akımların ardında yatan gerekçeler, coğrafi pazarın kapsamını belirlemek açısından çok yararlı olacak görüş ve bilgiler sağlamakla birlikte tek başlarına kesin sonuca varmak için yeterli değildir.
(38) Siparişlerin başka bölgelerdeki teşebbüslere kaydırılmasıyla ilgili engeller ve değişim maliyetleri: Nakliye maliyetlerinin yüksekliği ya da ilgili ürünün niteliklerinden kaynaklanan çeşitli sınırlamalar müşterilerin alımlarını başka bölgelere kaydırmalarını engelleyebilir11. Nakliye maliyetlerinin etkisi çoğunlukla büyük hacimli, düşük değerli ürünlerde görülmektedir. Ancak burada nakliye dezavantajının başka maliyetlerdeki (işgücü veya ham madde maliyetleri) göreceli avantajlarla dengelenebileceğini de gözden kaçırmamak gerekir. Belirli bir bölgedeki dağıtım sistemine giriş koşulları ile belli sektörlerdeki yasal düzenlemelerden kaynaklanan sınırlamalar da bir bölgeyi, bölge dışındaki teşebbüslerin rekabetçi baskısından tecrit edebilir.
(39) Kurul, mevcut bilgilere dayanarak yerelden uluslararasına kadar değişebilecek büyüklükte bir pazar tanımlayacaktır. Yerel ve uluslararası pazar tanımlarının örnekleri Kurul’un geçmişteki kararlarında mevcuttur12.
(40) Yukarıdaki paragraflarda, pazar tanımlanmasında anlamlı olabilecek değişik kriterlere ilişkin bilgiler verilmiştir. Bu, her incelemede bu kriterlerden her birini değerlendirmenin gerekli olduğu anlamına gelmez. Kurul’un geçmişteki kararlarından da görüleceği üzere, uygulamada çoğu zaman bu kriterlerin yalnızca bir bölümü sonuca varılması için yeterli olmuştur.
3. PAZAR PAYLARININ HESAPLANMASI
(41) İlgili ürün pazarı ile ilgili coğrafi pazarın tanımlanması, o pazarda aktif durumda bulunan tedarikçi ve alıcı/tüketicilerin tespitine olanak sağlar. Bu noktadan hareketle tedarikçilerin ilgili bölgede ilgili ürüne ilişkin satışları esas alınarak toplam pazar büyüklüğü ve her tedarikçinin pazar payı hesaplanabilir. Toplam pazar büyüklüğü ve pazar payları çoğu zaman araştırma şirketlerinin verilerinden ya da meslek birliklerinin yaptığı araştırmalardan elde edilebilir. Bu mümkün olmadığında ya da mevcut tahminler güvenilir bulunmadığında, toplam pazar büyüklüğünü ve pazar paylarını hesaplamak için ilgili pazardaki her bir tedarikçiden kendi satış rakamını bildirmesi istenebilir.
(42) Pazar paylarının belirlenmesindeki referans noktası çoğunlukla satış rakamları olsa da, ilgili ürün veya endüstrinin özelliklerine bağlı olarak başta kapasite13, ihale pazarlarındaki aktör sayısı, havacılıkta olduğu gibi filo büyüklüğü ya da madencilik benzeri sektörlerde olduğu gibi kontrol edilen rezerv miktarı14 gibi başka göstergeler de yararlı bilgiler sağlayabilmektedir.
(43) Kural olarak, hem hacim cinsinden satış, hem de değer cinsinden satış rakamları yararlı bilgiler sağlar. Farklılaştırılmış ürünler söz konusu olduğunda, çoğu zaman değer cinsinden satış rakamları ve bunlara bağlı pazar paylarının, tedarikçilerin birbirlerine kıyasla durumlarını ve pazar güçlerini daha iyi yansıttığı kabul edilebilir.
8
4. GÖZÖNÜNE ALINACAK DİĞER NOKTALAR
(44) Bazı durumlar yukarıda yer verilmekte olan ilkelerin özel bir dikkatle uygulanmasını gerektirir. Özellikle teşebbüslerin davranışlarının 6 ncı madde kapsamında incelenmesi gerektiğinde birincil ve ikincil pazarların değerlendirilmesi esnasında bu durum söz konusudur. Böyle olaylarda da tüketicilerin göreceli fiyat değişikliklerine verdikleri tepkilerin değerlendirilmesi yöntemi kullanılır. Ancak bu kez bağlantılı pazarlardaki koşulların ürün ikamesine getirdiği sınırlamalar da göz önüne alınır. Birincil ürün ile uyumluluğun önem taşıdığı durumlarda ikincil ürünler, örneğin yedek parçalar için pazarın dar biçimde tanımlanması sonucu doğabilir15. Uyumlu ikincil ürünler bulunmasında karşılaşılan sorunlarla birlikte birincil ürünlerin uzun ömürlü oluşu ve yüksek fiyatları, ikincil ürünlerdeki göreceli fiyat artışlarını karlı hale getirebilir. İkincil ürünler arasında ikame olanağı varsa veya birincil ürünlerin karakteristik özellikleri ikincil ürünlerin fiyatlarındaki göreceli artışlara tüketicilerin çabuk ve doğrudan tepki vermelerini mümkün kılıyorsa, ikincil ürünler için daha geniş bir pazar tanımı ortaya çıkabilir.
(45) Belirli olaylarda ikame zincirlerinin varlığı, pazarın en uç noktalarındaki ürün ve bölgelerin doğrudan birbirinin yerine geçebilir olmadıkları bir ilgili pazar tanımına yol açabilir. Bunun bir örneği, kayda değer nakliye maliyetleri olan bir ürünün coğrafi pazarında görülebilir. Böyle durumlarda, bir fabrikadan yapılacak satışlar taşıma maliyetlerinin etkisiyle fabrikanın çevresindeki bir bölgeyle sınırlı kalır. Esas itibarıyla, coğrafi pazarın da söz konusu bölgeden oluşması beklenir. Oysa aynı ürünü üreten fabrikaların konumları dolayısıyla çevrelerindeki bölgelerin birbirleriyle kayda değer biçimde örtüşmesi durumunda, söz konusu ürünlerin fiyatlandırılmasının bir zincirleme ikame etkisi ile sınırlanması ve buna bağlı olarak da ortaya daha geniş bir coğrafi pazarın çıkması mümkündür. Aynı mantık, B ürününün A ve C ürünlerinin talep açısından ikamesi olduğu durumlarda da geçerli olabilir. A ve C ürünleri ikame olmasa da, bunların fiyatlandırılmasında B ürünü ile ikame edilebilir olmalarının getireceği sınırlamalar, söz konusu iki ürünün de aynı ilgili ürün pazarı içinde yer alması sonucunu doğurabilir.
(46) Uygulama açısından bakıldığında, ilgili pazarın genişletilmesi için ikame zincirleri kavramının sağlam bulgularla (örneğin ikame zincirlerinin en uç noktalarındaki fiyatların birbirine bağımlılığına ilişkin bulgularla) doğrulanması şarttır. Zincirlerin uç noktalarındaki fiyat düzeylerinin de benzer yapı sergilemesi gerekir.
9
10
R
1Referanslar
23.8.2007 tarihli 07-67/836-314 sayılı, 11.4.2007 tarihli 07-31/323-119 sayılı, 23.3.2000 tarihli 00-11/109-54 sayılı, 11.5.2006 tarihli 06-33/411-108 sayılı Kurul Kararları. 2 11.1.2007 tarihli 07-01/6-3 sayılı, 21.8.2007 tarihli 07-65/798-294 sayılı, 11.1.2007 tarihli 07-01/11-6 sayılı, 15.12.1999 tarihli 99-59/639-406 sayılı, 1.2.2007 tarihli 07-11/65-20 sayılı Kurul Kararları. 3 3.3.1999 tarihli 99-12/93-35 sayılı Kurul Kararı. 4 15.6.2006 tarihli 06-44/551-149 sayılı, 29.3.2007 tarihli 07-29/278-104 sayılı Kurul Kararları. 5 5.4.2007 tarihli 07-30/294-111 sayılı, 8.9.2005 tarihli 05-55/836-228 sayılı Kurul Kararları. 6 9.6.2003 tarihli 03-40/436-187 sayılı, 23.1.2004 tarihli 04-07/75-18 sayılı Kurul Kararları. 7 10.9.2007 tarihli 07-70/863-326 sayılı Kurul Kararı. 8 4.5.2004 tarihli 04-32/377-95 sayılı Kurul Kararı. 9 22.3.2007 tarihli 07-27/252-87 sayılı Kurul Kararı. 10 28.5.2002 tarihli 02-32/367-153 sayılı, 20.12.2005 tarihli 05-86/1192-344 sayılı Kurul Kararları. 11 1.2.2007 tarihli 07-11/70-22 sayılı, 4.7.2007 tarihli 07-56/630-212 sayılı Kurul Kararları. 12 28.5.2002 tarihli 02-32/367-153 sayılı Kurul Kararı. 13 11.7.2007 tarihli 07-59/675-234 sayılı Kurul Kararı. 14 24.1.2007 tarihli 07-09/53-18 sayılı Kurul Kararı. 15 8.5.2001 tarihli 01-22/192-50 sayılı Kurul Kararı.